EŞİK DEYİP GEÇMEYİN

Anadolu’nun köylerindeki evleri bilirsiniz. Çoğu birbirinin aynısıdır. Yanyana yaslanmıştır. Atlasan öbürüne geçersin. Çoğu taştan yapılıdır, üstüyse topraktan. Geniş geniş duvarları vardır. Bu duvarlar kendine özgü balçıkla/çamurla sıvalıdır. Bir çok odacıklar vardır.Kiminde misafir ağırlanır kiminde yatıp kalkılır. Bazı bölümler ise ahır ve samanlık olarak kullanılırdı. İşte bu odaların her girişinde kapı önlerinde yüksekçe bir yapı bulunurdu ki buna ‘eşik’ derdik. Bir bakıma evi dış hayattan ayıran bağımsız ama anlamlı bölümlerdi.

Bendenizde bu evlerde doğup büyüdüm. Bu tip evlerde hayaller kurdum. Bu tip evlerde gençliğim, geleceğim şekillendi.

Efendim, Eşik değip geçmeyin zira bu eşikler nice tatlı muhabbetlere konu olmuştur. Nice misafirler bu eşikten uğurlanmıştır. Çoğu ayak üstü sohbetler burada başlamıştır. Anne babanın sitem dolu ‘haydi oğlum, haydi kızım geç oldu gir içeri’ sesiyle tadına doyum olmayan sohbetler burada son bulmuştur. Gelinler kaynanalardan kızlar analarından kaçamaklı bir şekilde bu eşiklerde fısıldasmışlardır.

Eşikler biraz yüksek yapılardı. Bunun bir çok gerekçesi vardı. Birincisi dışarıdan gelen hava akımını önlemek ikincisinde sel ve toz toprak girmesini engellemekti.

Eşikler bazen gülmelere bazen ağlaşmalara sahne olurdu. Öyle ki küçük büyük herkesin ayağı takılır tökezleyip düşerdi. Zaman zaman ayak burkulmalarına bilek burkulmalarına şahitlik etmiştir.

Eşikler hüzünlü anlara da sahne olmuştur. Mesela ilk ayrılıklar ilk vedalar bu kapı önlerinde başlamıştır. Yolcular, işe giden babalar dualarla, aminlerle bu eşiklerden uğurlanmıştır. Giden yolcunun ardından bir kova su dökmekte adetten sayılırdı.

Eşikler kültürümüzde ve dilimizde de geniş yer tutar. Komşu komşunun külüne muhtaç olurda ‘altın eşik gümüş eşiğe muhtaç olmaz mı?

 Hatta bazen eşik önlerinde çeneleşmek uğursuz sayılmış,kısmetin bağlanacağına yorumlanmıştır. Büyükler, Kapı eşiğini aşındırmak, eşiğine yüzünü sürmek, biri eşikte biri beşikte, eşikten atlamak gibi bir dizi atasözünü dilimize kazandırmıştır.

Diğer yandan eşik kelimesi anlam genişlemesine uğrayarak alt eşik, üst eşik, duyum eşiği, psikolojik eşik gibi farklı anlamlar kazanmıştır. Esasen hayatta aşılması gereken her engel her sınır bir eşiği ifade eder.

Bu eşikleri;ergenlik,evlilik, eğitim, ekonomi, sağlık ve siyaset şeklinde sıralayabiliriz.

Siz siz olun eşik deyip basite almayın. Zira hayal dünyamıza renk katan bu kelimelerdir.