SINAV AYI HAZİRAN VE SINAV KAYGISI

Ülkemizde öğrencileri ve aileleri ilgilendiren 2 büyük sınavın eşiğindeyiz; YKS ve LGS. Yaklaşık 1 ay içeresinde 15 er gün arayla, önce LGS sonra da YKS var. Tabi sınav yaklaştıkça sınav kaygısı artmakta. Veli ve öğrencilerdeki temel soru; “Sınav kaygısını nasıl yenebiliriz?” Bu sorunun cevabını verebilmemiz için öncelikle şu sorunun cevabını bulmamız gerekiyor; “Peki sınav kaygısı neden/nasıl oluşuyor acaba?”

Kaygının sebepleri çok ama bizim konumuz sınav kaygısı olduğu için iki neden ön plana çıkmakta. Bunlardan birincisi öğrencinin YKS / LGS’ye hazır olmaması.

Hazır Olmama

Hazır olmamak korkuyu, korku da kaygıyı besler. Bunu somutlaştıracak olursak, Ehliyet alacak kadar araç kullanma bilginiz var ama trafiğe çıkacak kadar donanımlı değilsiniz. Trafiğe çıkacak kadar hazır olmadığınız için kaygı duymanız kadar doğal bir şey yok.  Sonuç olarak eğer YKS/LGS’ye hazır değilseniz, sınav ve sonucunu ciddiye alıyorsanız, sınav kaygısı yaşarsınız. Kalan kısa sürede sınavı kazanacak kadar çalışamayacağınız için, bu durumu, yaşamınızın ileriki sürecinde karşılaşacağınız sınavlara yönelik tecrübe hanenize bir artı olarak yazabilirsiniz.

“Peki sınava düzenli çalışmama rağmen, hiçbir eksiğim olmamasına rağmen neden kendimi sınava hazır hissetmiyorum, sınav kaygısı yaşıyorum acaba?” Diye bir sorunun yukarıdaki açıklamaya paralel olarak aklınıza geleceğini düşünüyorum.  Bunu da şu metaforla örneklendirelim.

• Boş kumbaradan hiç ses çıkmaz. (Sınavı hiç önemsemeyen öğrenci tipi)
• Yarısı dolu olan kumbaradan çok ses çıkar. (Yukarıda bahsettiğim hazır olmayan öğrenci tipi)
• Tamamı dolu olan kumbaradan hiç ses çıkmaz. (Sınava çok çalışmış, başarılı olmak isteyen öğrenci tipi)

İşte sınava düzenli olarak çalışan ancak kendisini hazır hissetmeyen öğrenci tipi 3. Gruba girer. Ve bu öğrencilerden şu cümleyi çok duyarız “Çok çalıştım ama hiçbir şey hatırlamıyorum.” “Çok çalıştım ama kafam bomboş gibi.” Kumbara ağzına kadar doludur ama hiç ses çıkmadığı için bomboş zannedersiniz. Bu suni hazır olmama duygusunun ortaya çıkardığı sınav kaygısı ise öğrenci sınava girip sınav kitapçığı dağıtılıpöğrenci tüm soruları inceledikten sonra hızla azalmaya başlayacak ve yerini tatlı sınav heyecanına bırakacaktır. Buradaki kilit cümle “sınav kitapçığı dağıtıldıktan sonra tüm soruları incelemek”Bu yapılmadığı taktirde sınav kaygısı yerini paniğe bırakacaktır. Sınav öğrencinin kontrolünden çıkacaktır.

Öğrencilerde sınav kaygısını oluşturan ikinci neden ise utanma hissidir. 

Utanma

Sınav kaygısını ortaya çıkaran utanma duygusunu salt sınavla ilişkilendirmek yanlış olur. Bu duygunun ortaya çıkmasında geçmiş yaşantılar, çevresel faktörler, öğrencinin akademik benlik algısı, aile tutumları vb. birçok faktör etkilidir. Bu nedenlere ayrıntılı olarak giremeyeceğiz ama sınav kaygısının ortaya çıkmasında etkili olan utanma duygusunun oluşumunda bu nedenlerin büyük etkileri vardır.

Utanma duygusunu besleyen yanlış düşünce yapılarına örnek verecek olursak; “Başaramazsam çevreme rezil olacağım.” “Kazanamazsam ailem akrabalarıma karşı küçük duruma düşecekler” “Abim/Ablam/Kuzenim kazandı ben kazanamazsam banim zekamdan şüphe edecekler” “Başaramazsam hiçbir zaman iyi bir statüye sahip olamayacağım.” Şeklinde birçok örnek verilebilir.

Bu tür düşüncelere sahip öğrenciler kazanamadıklarında utanç duygusunu yaşayacakları için sınav kaygısı duyarlar. Sınav yaklaştıkça da bu tür düşüncelerin sayısını artırıp kaygıyı iyice beslerler.

Eğer öğrenci geçmiş eğitim yaşantısında, yazılıyı öğrenme sürecinde bir geri bildirim olarak gördüyse, ödevi not için yapmadıysa, denemeleri öğrenme sürecinde adı üzerinde kendisini deneme aracı olarak gördüyse, başarısızlıklara birer tecrübe olarak bakmışsa, utanma duygusunu yaşamayacağı için sınav kaygısı da bu duyguya bağlı olmayacaktır.

Buradan da anlaşılacağı üzere utanma duygusunun ortaya çıkmasında anne-baba tutumları, öğretmen yaklaşımları, öğrenme iklimi ve çevresel koşullar çok etkilidir. Bu durum aynı zamanda kişiliğin oluşumunda bir etkioluşturduğu için aile ve eğitim camiasının uzun vadede üzerine yoğunlaşması gereken bir konudur.

Sınav kaygısını en aza indirmek için ne yapılmalı?

Dikkat ederseniz sınav kaygısını yenmek şeklinde bir ifade kullanmadım. Yenmek kelimesi bile kendi içerisinde kaygıyı besliyor.

• Sınava hazır olmamanın birçok nedeni olma ihtimalini de göz önünde bulundurularak, öncelikli olarak, planlı programlı çalışmayı öğrenmek gerekiyor. Bu noktada verimli ders çalışma yöntemlerini öğrenmek için okullardaki Okul Psikolojik Danışmanlarından yardım alabilirsiniz. 
• Test çözme tekniklerine hakim olmaya, sınav süresini etkili kullanmaya yönelik eğitimler alabilirsiniz.
• Utanma duygusunu baş edebilmek, akademik benlik algınızı değerlendirmek için okullardaki Okul Psikolojik Danışmanlarından psikologlardan yardım alabilirsiniz. 
• Gevşeme ve nefes alma egzersizlerine yönelik uzmanlardan destek alabilirsiniz. 
• Eğer bu yazıyı okuyan bir anne/baba iseniz çocuğunuza karşı kullandığınız dili tekrardan gözden geçirebilirsiniz. Anne-Baba Okulu, Aile Eğitimleri vb. kurslara katılabilirsiniz.

YKS ve LGS sürecinde ortaya çıkacak olan sınav kaygısının nedenlerini ve çözümlerini değerlendirmiş olduk. Yazının genelinden de anlaşılacağı üzere Sınav Kaygısını sınav yılına indirgemek, suni çözümler bulmak, küçük pansumanlar yapmak doğru bir yaklaşım olmayacaktır.  Sağlıklı bir sınav ve tercih süreci geçirmenizi diliyorum.