ANADOLU TÜRKMENLERİ 3

1176’da Bizans’a karşı kazanılan Düzbel zaferinden sonra Türkmenler Anadolu da
kökleşirken medeniyetin adı TÜRKİYE oldu.
Anadolu Türk Beylikleri, Türkmenler tarafından kuruldu. Orta Türkistan da iç
mücadeleler yüzünden Türkmenler, Orta Anadolu’ya çekildi. Oğuzlar; Bozok ve Üçok Oğuz
ikili teşkilâtını 16. yy a kadar muhafaza etti.
Bozulus konar göçer Türkmenleri, Doğu Anadolu, Mardin’in güneyindeki topraklarda
kışlamakta, Erzincan-Erzurum arasında yaylamakta olup üç koldan oluşur. Diyarbekir
Türkmenleri, Dulkadırlı ve Halep Türkmeni oymaklarıdır.
Akkoyunlu eli bakiyesi Diyarbekir Türkmenleri; Tabanlı, Oğulbeyli, Musullu, Hamza Hacılı,
Çavuldur, Dodurga, Karkın, Alpagut. Dulkadir oymakları Sultan Hacılı, Köçekli, Avcı, Dodurga,
Ceceli, Gündeşli, Çağırganlı, Kızılkocalı, Şam Bayatı, Karkın. Halep Türkmeni oymakları kolu
Köpekli ve Gündüzli Avşarı, Harbendeli, Beydili, Acürlü, İnallı Bayat ve Karakoyunlu obalarıdır.
Sivas’ın güneyinde Mancılık, Gürün ve Hekimhan yörede yaşayan oymaklar tahrirlerde adı
Yeni İl Türkmenleridir. Vergileri 3. Murad’ın annesi Nurbânu’nun Üsküdardaki caminin
evkafına bağlandı ve Üsküdar Türkmeni denildi. Yeni İl; Dulkadirli ve Halep Türkmenlerine
bağlı iki koldur. Halep Türkmeni- Beydili konar-göçerlerine Yabaneri denildi.
Cerid (Mamalı, Oruç Gazili, Kara Hasanlı, Kavurgalı, Döngeleli, Akça Koyunlu (Mûsâ
Hacılı-Mûsâcalı-Çalışlı),Eymir, Çimeli, İmanlı Afşarı, Çağırganlı, Gündeşli, Tecirlidir.
Dulkadırlıelinin Bozok’ta oymakları: Akçalı, Kızıl Kocalı, Akça Koyunlu, Şam Bayatı, Sevgülen,
Çiçekli.Dulkadirli elinin Kadirli ve Kozan sancaklarında da kolları vardı.
Sivas-Kırşehir arasındaki bölgedeki Uluyörükler; Şarkpâre, Ortapâre ve Yüzdepâre adlı üç
kola bölük deniliyordu. Sivas-Kırşehir arasındaki Uluyörükler kışlaklarında toprağa bağlandı
kethüdâları tarafından idare edildi. Uluyörük’ün İlhanlılar veya onların Anadolu’daki halefleri
Eretna tarafından desteklendi.
Doğu Anadolu’daki Bozulus 1613 de Orta Anadolu’ya geldi. Bozulus’un bir kısmı eski
yurdunda kaldı. Devlet Bozulus’un geldiği yere gönderilmesini emrettiyse de olmadı ve
Bozulus Orta Anadolu’da yerleşti. Bazı oymakları Batı Anadolu’ya gittiler.
Osmanlı, fermanla 1691Türkmen oymaklarını harap ve boş illere yerleştirdi.
19.yy da Çukurova’da âyanların hâkim olduğu dönemde Avşar, Bozdoğan, Cerid ve Tecirli
oymakları öne çıkmıştı. Fırka-i Islâhiyye çalışmaları devam etti. Lakin Bu aşiretler fırsat
buldukça şakiliklere girişiyordu. Tecirliler Osmaniye, Ceridler Ceyhan kazası dahilinde
yerleşti. Bozdoğanlar Kadirli ve Ceyhan kazalarında iskân edildi.
Bozulus Türkmenleri
Bozulus, Akkoyunlulardan ağırlıklı Üçok ve Bayındır boyuna Türkmenlerdir. Türkmen boyları kışları
Mardin’in güneyinde ve Fırat nehri kıyılarında kışlamakta ve yazları Erzurum, Erzincan arasında
yaylamaktaydılar. 1540 yılında Boz-Ulus Türkmenleri Dulkadirli ulusu dahil Diyarbekir Türkmenleri,
Dulkadır oymakları, Haleb Türkmenleri gibi başlıca üç koldur.
1699 yılından sonra da Batı Anadolu’ya Aydın ve Afyonkarahisar, Manisa şehirlerine ve Rumeli’ye
iskan ettirilmiştir. Beşanlu, Salarlu, Karalu, Karalılar, Köçeklü, Kürd Mihmadlu, Köpekli, Gündüzlü.
Karsan aşireti Oğuzların Üçok kolunun Bayındır boyuna mensuptur. Osmanlı Kayıtlarında Urfa ve
çevresinde yaşayan “Karslu Aşireti” dır.
Diyarbekir Türkmenleri: Bozulus ve Halep Türkmenleridir. Eski Akkoyunlular Devleti’nin sınırları içinde
kalan topraklar üzerinde yerleşik veya yarı göçer olarak yaşayan ve başşehirleri Diyarbekir olan
Türkmen oymaklarının birliğinin adıdır. Alpavut, Avşar, Bayındır, Beğ-Dili, Çavundur, Danişmendli,
Bayat, Argın, Döğer, Dodurğa, Hamza – Hacılu, İzeddin -Hacılu, Karkın, Koca – Hacılu,
Musulcalu,Haydarlı, İvaz, İshak, Yurtçu, Oğul – Beğlü, Hodik, Pürnek, Salarlu, Süleyman – Hacılu,
Tabanlu, Şeyhlü a oymaklardan meydana gelir.
Dulkadir Türkmenleri: Dulkadiroğulları Beyliği’nin kuruluşundan beri yan yana yaşamış onlarla kader
birliği yapmış olan ; Anamuslu, Avcı, Avşar, Çağırganlu, Cecelü, Cerit Sultan Hacılu, Çimenlü,
Dokuz(Beşanlu), Dodurğa, Eymir, Gündeşlü,Şereflü, Karkın, Musacalu, Musa – Hacılı, Karalı(Karalu),
Köçeklü, Kürd Mihmadlu, Küşne, Kızıl – Kocalı, Şam – Bayadı, Ağca – Koyunlu, Barak, Boynu – Yoğunlu,
Çağırğanlu, Çimelü,Çöteler, Elçi, İmanlu – Afşarı, Neccarlu, Tatar Alilü, Tecirlü, Yaban Eri oymaklarıdır.
Halep Türkmenleri: Halep Türkmenlerinin, T.D. göre (1540 yılındaki) sadece yerleşmiş
olanların vergi nüfusu 9316’dır.Göçer olarak yaşayan boyların da sayılamadığı göz önüne alınırsa
büyük bir nüfusa sahip olduğu görülür. Bayat, Beğdili, Harbendelû, İnallu, Köpeklü – Avşarı, Gündüzlü
– Avşarı gibi büyük teşekküller ile Acûrlu, Alayuntlu, Bahadırlı, Büğdüz, Döğer, Eymür, Kara- Koyunlu,
Karkın, Kıçılu, Kınık, Peçenek, Uç, gibi oymaklardan meydana gelir.
ANADOLU TÜRKMEN BEYLİKLERİ
1.Anadolu beylikleri
Çaka Beyliği İzmir 1081-1098
Ahlatşahlar Bey (Sökmen) Ahlat
1110-1231
Artuklu Beyliği (üç kol) Hasankeyf, Mardin,
Harput 1102-1409
Danişmendliler Beyliği Sivas 1071-1178
Dilmaçoğulları Beyliği Bitlis 1085-1192
İnaloğulları Beyliği Diyarbakır 1095-1183
Mengüçlü Beyliği ErzincDivriği 1080-1228
Saltuklu Beyliği Erzurum 1072-1202
Çubukoğulları Beyliği Harput 1085-1112
Tanrıvermiş Beyliği Efes 1074–1098
2.Anadolu Beylikleri
Alâiye Beyliği Alanya 1293–1421
Aydınoğulları Beyliği Birgi (önce),
Aysuluk(Selçuk(sonra)
1308-1426 Candaroğulları Beyliği Eflani,
Kastamonu, sonra Sinop
1292–1461 Canik Beylikleri 13.– 15. yy
Çobanoğulları Beyl Kastamonu 1211–1309
Dulkadiroğulları Beyliği Elbistan sonra
Kahramanmaraş 1337–1521
Eretna Beyliği Sivas, Kayseri 1328–1381
Erzincan Beyliği Erzincan 1379–1410
Eşrefoğulları Beyşehir 13. yy. ort. – 1326
Germiyanoğulları Beyl Kütahya 1300–1428
Beyliği Eğirdir 1301–1423
İnançoğulları Beyliği Denizli 1261–1368
Kadı Burhâneddin Kayseri 1381–1398
Karamanoğulları Beyliği Konya 1256–1483
Karesioğulları Beyliği Balıkesir 1297-1360
Menteşeoğulları Beyliği Milas 1280-1424
Osmanoğulları Beyliği Söğüt 1299-1922
Pervâneoğulları BeyliğiSinop 1277-1322
Ramazanoğulları Beyliği Adana 1325-1608
SâhibAtaoğulları Beyliği Afyon 1275-1342
Saruhanoğulları Beyliği Manisa 1302-1410
Tâceddinoğulları Beyliği Niksar 1303-1415
Tekeoğulları Beyliği Antalya 1321-1423
28 Haziran 2024 – Araştırmacı Yazar Durmuş CEYLAN