TÜRK’ÜN TARİHİ YOLCULUĞU DULKADİRLİ 2

Dulkadirli Türkmenlerinin Anadolu’da dağıldıkları sahalar içinde, Gemerek, Kangal, Gürün, Şarkışla ve Divriği havalisinde konar-göçerlik eden Yeni İl Türkmenlerinin bir kısmı Dulkadirli Türkmenlerine mensup oymaklarıdır. 1548 tarihinde Yeni İl’e mensup 68 oymağın55’i; 1583’te ise 190 oymağın 149’u Dulkadirlidir. Yeni îl Türkmenlerini meydana getirilen teşekkülün ana kütlesi Dulkadirlidir.  Bozok ve Kayseri  yöresi Türkmenleri Dulkadirlilerden meydana gelir. 

16. Yüzyılın sonlarında Orta Anadolu’da konar-göçerlik eden Danişmendli Türkmenlerinin yeni bir kaza haline gelmesinde Gündeşli, Herikli, Ceceli, Cerid, Çöplü Avşarı, Çomdan, Davud Hacılı, Karahacılı, Kızıl Kocalı, Kulfallı, Küşne, Sarsallı, Selmanlı, Yeğen Alili gibi Dulkadirli Türkmenlerine mensup aşiretlerin bir kısmı  Danişmendli Kazasına dahil edildi. DanişmendliTürkmeni diye anıldı.

Dulkadirli Türkmenlerini meydana getiren ana kütle Dokuz, Cerid, Ağcakoyunlu, Anamaslu, Kızıllı, Kara Yuvalı,,Eymir, Avcı, Döngeleli, Gurbetan, Avşar, Çimeli, Alcı/Elci, Çağırganlı, Gündeşli, Tecirli/Tecerli, Küşne, Eymürlü ve Küreciyan, Koyuncuyan, Sayyadan ve Müteferrik taifeler ile bunlara bağlı irili ufaklı 700 kadar cemaatten oluşur.  Kars-ı Maraş Türkmenleri buna dahil edilince büyük bir konar-göçer yapı ortaya çıkar.

Dulakdirli Türkmenleri içinde Oğuzların Avşar, Yıva ve Eymür boyları kalabalık nüfusları vardı. Oğuz boylarından Kargın, Bayat ve Yazır azdır. Bünyesinde pek çok cemaat bulunduran, Anamaslı, Dokuz, Cerid gibi taifelerin varlığı Oğuz boy ve soy birliğinin aşınmasının bir sonucudur. Dulkadirli Türkmenleri erken dönemlerde yerleşik hayata geçmedi. İskan fermanları ile birlikte beyliğin hakimiyet sahasında Kayseri, Sivas, Elbistan, Maraş, Bozok, Çukurova ve  Kırşehir-Nevşehir’i şenlendirdiği ve iskanları görülmektedir. 

Dulkadirli Türkmenleri zamanla ikiye ayrılarak bir kısmına  ayrılıktan dolayı İfraz-ı Zülkadiriye denildi. İfraz-ı Zülkadiriye Türkmenleri Çukurova ve Batı Anadolu’da Aydın ve Balıkesir sahalarına yayıldı. Ankara ve Afyon kazalarında Dulkadirli oymakları görülür.

Dulkadirli Türkmenleri diğer konar-göçerler gibi hayvancılık yaptılar. Et ihtiyacının konar-göçer teşeküllerden karşılandığı ve onların büyük koyun sürülerini celepler ile talep edilen merkezler yollanırdı. Ordunun sefere çıkmasıyla ihtiyaç duyulan et, peynir, tereyağı, deri gibi hayvan ürünlerinin bedeli karşılığı temin edilirdi. Sipahileri sefer zamanlarında orduya katılırdı.Develer ile taşımacılık ve kervancılık yaparlardı.  Dulkadir Türkmenleri konar-göçerliğin yanı sıra sarayın ihtiyacı olan avcı kuşların, yakalanması, eğitilmesi yapar ve  bazı vergilerden muaf tutulurdu.

  15 Şubat 2024      Araştırmacı Yazar Durmuş Ceylan